نقش خانواده در نزول رحمت

به نام خدا

پرداختن به موضوع بسیار مهم خانه و خانواده در مباحث اجتماعی، همیشه از اهمیت و ضرورت فوق‌العاده‌ای برخودار بوده است؛ چرا که خانواده، سنگ بنای جامعه است و اگر در جوامعی این سنگ بنا، کج، ناقص و اشتباه بنا نهاده شود، نمام جامعه را تحت تأثیر قرار داده و سبب فرو ریختن دیوارهای کل جامعه می‌شود.

از سویی دیگر خانواده محل تجلی ربوبیت خداوند و یکی از راهبردهای اصلی برای توحید در زندگی تمام افراد است؛ البته با آوردن اسم خانواده نوعاً مشکلاتی که افراد در این زمینه با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند به ذهن متبادر می‌شود. رفع و دفع این مشکلات در گام اول نیازمند نگاه جامع و کامل و درستی به این نهاد بسیار با ارزش است.

تقریباً همه افراد تعریف مشخصی از خانواده را معادل با ایجاد زوجیت و پیوند میان زوجین می‌دانند؛ پس درواقع خانواده محل شکل گیری زوجیت و به نتیجه رسیدن آن و دارای محدوده‌ای معلوم و قلمروی مشخص است که تعیین کننده هویت اجتماعی هر انسانی است. همه انسان‌ها هر یک به نوعی در بستر یک خانواده زندگی می‌کنند که یا رشد می‌کنند و یا مسیر غیّ و ضلالت را طی می‌کنند.

حقیقت خانواده در اسلام بسیار با عظمت، باشکوه و آیه‌ای از آیات الهی خداوند است که با نگاه سطحی نمی‌توان به این حقیقت دست یافت. برای درک عظمت خانواده می‌بایست به غرض خلقت و جریان نزول رحمت الهی توجه کرد. خداوند متعال یکی از اهداف اصلی خلقت انسان را دستیابی به رحمت الهی بیان فرموده است؛ وَ لَو شاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النّاسَ أُمَّةً واحِدَةً وَ لا یَزالونَ مُختَلِفین (118) إِلّا مَن رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذَلِکَ خَلَقَهُم وَ تَمَّت کَلِمَةُ رَبِّکَ لَأملَأنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الجِنَّةِ وَ النّاسِ أَجمَعینَ (119)¹ . بر این اساس می‌توان گفت رسیدن به رحمت واسعه الهی از غرض‌های اصلی خلقت انسان است و در صورتی که انسان فاقد چنین رحمتی باشد عاقبت او به جهنم، که محلی برای عذاب الهی است، ختم می‌شود.

براساس آموزه‌های قرآن کریم، با زوجیت در بستر روابط خانوادگی، دو موهبت بسیار اصلی رحمت و مودت به انسان‌ها عطا می‌شود که منشأ خیرات و برکات دیگری در زندگی انسان‌هاست؛ وَ مِن آیاتِهِ أَن خَلَقَ لَکُم مِن أنفُسِکُم أزواجاً لِتَسکُنُوا إِلَیها وَ جَعَلَ لَکُم مَوَدَّةً وَ رَحمَةً إِنَّ في ذَلِکَ لَآیاتٍ لِقَومٍ یَتَفَکَّرونَ (21)². در واقع خانواده یکی از واسطه‌های بسیار مهم در جریان نزول رحمت الهی است و سبب دسترسی انسان به رحمت الهی و نزدیک شدن به غرض خلقتش می‌شود. خداوند بستر دریافت رحمت الهی را در وجود مادر (رَحِم) قرار داده است که سبب استقرار رحمت و جریان فیض وجود از سوی خداوند متعال می‌شود و منشأ همه نعمت‌ها، خیرات و برکات است.

مهم‌ترین مبانی نظری ثقلین در مبحث خانواده عبارت است از:

• دستیابی به رحمت الهی نیاز به اقتضاء و لوازم خاص خود دارد که در اثر به وجود آمدن اقتضاء، این رحمت بر افراد نازل می‌شود.
• کلید خزانه رحمت الهی فقط دست خداوند رحمان رحیم است و انسان طالبِ رحمت باید در جستجوی کلید گشاینده درهای رحمت الهی باشد. یکی از مهم‌ترین کلیدهای رحمت الهی، توجه و عنایت به بحث خانواده است.
• دستیابی به دریای بیکران رحمت الهی نیازمند حرکتی به سمت بالا از سوی انسان است. این حرکت صعودی همان مودتی است که خداوند در خانواده قرار داده است. براساس این دیدگاه می‌توان گفت که نزول جریان الهی زمانی محقق می‌شود که مودت در خانواده به سمت بالا صعود کند.
• برای بهره‌مندی خانواده از رحمت الهی باید دید جامعی نسبت به نزول رحمت از عالم ملکوت به عالم خلق وجود داشته باشد که چنین نگاهی نیازمند مطالعه خانواده در نقشه کلان انسان، جامعه و هستی است.

بصورت خلاصه و برای جمع‌بندی می‌توان گفت پرداختن به مبحث خانواده (بیت توحیدی)، از آن جهت حائز اهمیت است که خانواده به عنوان واسطه نزول رحمت الهی به انسان و نزدیک شدن انسان به غرض خلقتش می‌باشد. درواقع در بستر بیت توحیدی، توحید در انسان‌ها تقویت شده و انسان‌ها می‌توانند شکر نعمت حیات و دریافت رحمت الهی را به جای آورند و از کفر و شرک دور شوند.